“دەسەڵات بەجێبهێڵن و بڕۆن”

لیژنەی باڵای ریفراندۆم

(سبەی):

دەرئەنجامەکانى ریفراندۆم بێ زەمینەسازى و یەکڕیزى لایەنەکان و پشتگوێخستنى داواکارى نێودەوڵەتى، رەخنەى توندى رۆشنبیرانى بەدواى خۆیدا هێناوە، ئەوان دۆخەکە بە شکست و “نسکۆ” ناو دەبەن و بەپێویستى دەزانن ئەو دەسەڵات بەدەستانەى هۆکارى ئەو دۆخە و دوبارە ماڵوێرانى و لەدەستدانى دەستکەوتەکانى گەلى کوردن، دەسەڵات جێبهێڵن و بڕۆن.

 

بورهان یاسین، نوسەر و رۆشنبیر و مامۆستاى زانکۆ لەبارەى ئەو دۆخەوە کە بەسەر گەلى کورد هێنرا، لە وتارێکدا کە لە (سبەى) بڵاو بوەتەوە دەڵێت: “جێگای تێڕامانێکی زۆرە کە دو هەرەس لەسەر دەستی باوک و کوڕ دو نسکۆى جیاوازى (1975) و (2017) دەکات بە یەک. لاى خۆیەوە ئاراس فەتاح دەنوسێت؛ دو هێزى سەرەکیی و پاشکەوتوانیان لە حیزبەکانی تر و بەدمەستبونی رۆشنبیرانێکی زۆریش بە راستڕەو و بە چەپڕەویانەوە بە عەلمانی و ئیسلامییانەوە، بارزانیان کرد بە تاکە سوڵتانی پڕۆژەی دەوڵەتێک کە نەک ھیچ ئاکارێکی نەبو، بەڵکو ھیچ بنەمایەکی عەقڵانیی بۆ لەدایکبونیشی نەبو.

 

هەروەک مەریوان وریا قانع پێیوایە دواى ئەم دۆخە ئیتر تەرازوی ھێز لەنێوان ھەرێم و حکومەتی عێراقیدا بەتەواوی گۆڕاوە و ھەرێم دۆڕاو و بەغدا براوەی جەنگە، لاى خۆشیەوە ئاسۆس هەردى دەڵێت: “کاتی ئەوەیە بە بەرپرسانی ئەم شکست‌و نوشوستییە بڵێین “ارحل”! بڕۆن و یەخەی ئەم میللەتە خێرلەخۆ نەدیوە بەردەن.

 

ئەو هەڵەیەى کوردى بۆ دواوە گەڕاندەوە

وەک ئەوەى چاوەڕوان دەکرا، هەڵەى بڕیارى ئەنجامدانى ریفراندۆم لەلایەن بارزانى و هاوئاوازەکانیانەوە لە “ئەنجومەنى باڵاى ریفراندۆم” کە هیچ شەرعیەتێکى یاسایى و دەستورى نەبو، دۆخى دواى (16)ى ئۆکتۆبەرى بەدواى خۆیدا کە جگە لە لەدەستدانى دەسەڵاتى فڕۆکەوانى و دەروازە سنوریەکانى لێکەوتەوە زیاتر لە (51%)ى خاکى باشورى کوردستان لە دەستدرا و دەسەڵاتى هەرێمى کوردستان گەڕیەوە بۆ ساڵى (2004)، ئەوەش نیگەرانى و کاردانەوەى توندى دڵسۆزانى گەلى کورد و خەڵکى کوردستانى لێکەوتەوە کە زیاتر لە (26) ساڵە باجى هەڵەى سیاسییە باڵادەستەکان دەدەن.

 

ئاراس فەتاح نوسەر و روناکبیرى کورد، لەبارەى ئەو دۆخەوە دەڵێت؛ یەکێک لە ئارگیومێنتە ریتۆریکییەکانی بارزانی لەکاتی ریفراندۆم بریتیی بو لەوەی کە ئێمە؛ نامانەوێت جارێکی تر توشی ئەنفال و ھەڵەبجەیەکی تر ببینەوە. ئەگەر دەرکردنی بڕیاری تاکڕەوانەی ریفراندۆمەکەی بارزانی و رەعیەتەکەی لە حیزبەکانی تر، لەچرکەساتی خۆیدا لە فۆرمی ”پرسەیەکی سیاسیی“دا بوبێت، ئەوا لە پاش پیادەکردنی بو بە ”پرسەیەکی نەتەوەیی“ کە ئەمجارە خەڵکی کەرکوک پرسەکەیان بۆ گێڕا و ھەمو کوردیش بە گریان و ماتەمینییەوە سەرەخۆشییان لێکردن.

 

نەک ئاکاری نەبو، بنەمای عەقڵانیشى نەبو

ئاراس فەتاح دەنوسێت؛ ئەم دو ھێزە سەرەکییە و پاشکەوتوانی لە حیزبەکانی تر و بەدمەستبونی رۆشنبیرانێکی زۆریش بە راستڕەو و چەپڕەویانەوە بە عەلمانی و ئیسلامییانەوە بە گوتاری پۆپۆلیزمی ناسیۆنالیزمێکی بەتاڵ، بارزانییان کرد بە تاکە سوڵتانی پڕۆژەی دەوڵەتێک کە نەک ھیچ ئاکارێکی نەبو، بەڵکو ھیچ بنەمایەکی عەقلانیی بۆ لەدایکبونیشی نەبو؛ دەوڵەتێک کە دەبایە ئەم میللەتە لە کۆمەڵکوژییەکی تر بپارێزێت.

 

ئەو پێیوایە؛ ھەقیقەتی شکستی ئەخلاقیی و سیاسیی ئەم دەسەڵاتدارێتییە سوڵتانییە جوتحیزبییە کە ھەر جارەی بەشێوەیەک خۆیان لەدەست رابردوی ناشیرینی خۆیان قوتار دەکەن و پاساو بۆ ئەو کارەساتانە دەھێننەوە کە پەیوەندی بە دەبەنگی سیاسیی و نەبونی بەرپرسیارێتییانەوە ھەیە بەرامبەر بە ژیانی خەڵکی مەدەنیی کۆمەڵگای ئێمە. ئەم عەقڵییەتە سیاسییە جگە لە ریتۆریکی سیاسیی بەتاڵ و بۆش بۆ پیادەکردنی ئەجێنداکانی خۆی، ھیچ شتێک لەسەر کۆمەڵکوژیی وەک روداو نازانێت و لەو ھەمو ساڵەی فەرمانڕەوایەتییەکەیان جگە لە مۆنۆمێنتی ناشیرین و بێقوڵایی کە لە شارەکانی کوردستاندا بڵاویانکردۆتەوە، یەک دەزگای زانستیی و ئەکادیمییان بەرھەمنەھێنا بۆ لێکۆڵینەوە و چارەسەری برینە سیاسیی و جەستەییەکانی قوربانییانی ئەنفال و ھەڵەبجە و شەنگال.

 

“باوک لە نامەی سەددام نەگەیشت، کوڕ لە نامەی وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا”

بورهان یاسین، روناکبیر و مامۆستاى زانکۆ، ئەو دۆخەى (16)ى ئۆکتۆبەر بە نسکۆ ناودەبات و لە نوسینێکیدا کە لەبەشى وتار و بیروڕاى (سبەى) بڵاو کراوەتەوە، جەخت لەوە دەکاتەوە ساڵانێکە ئەم حاڵەتە پێشبینیکراو بو، واتە دوبارەبونەوەی نسکۆی (1975) لە زەمەنێکی تردا و لە فۆڕمێکی تردا: لە (1975) باوک ئەندازیاری هەرەس بو، بەڵام لە (2017)دا کوڕ ئەندازیاری هەرەس بو، بە یەک دانە هاوبەشی گەلێک گرنگ ئەویش ئیدارەدانی سیاسەتی نیشتمانی و نێونەتەوەیی زۆر ئاڵۆز بە زهنیەتی سەرۆک خێڵ.

 

ئەو بەبیرى دەهێنێتەوە؛ ئەو نامەیەی بۆ کوڕ نوسراوە لە (٢٣/٩/٢٠١٧) بۆ هەمومان ئاشکرایە، بەڵام کەمتر ئاشکرایە کە لە نامەیەکی زۆر تایبەتیدا لە ساڵی (1973) (واتە دو ساڵ بەر لە هەرەسی ١٩٧٥) سەدام حسەین لە نامەیەکی زۆر گرنگ و تایبەتیدا مەلا مستەفا لە رێکەوتنی ئێران و عێراق (واتە دو ساڵ دواتر رێکەوتنی جەزائیری ١٩٧٥) زۆر بە راشکاوی ئاگادار دەکاتەوە، کاتێک لە نامەکەدا بە راشکاوی بۆی دەنوسێ کە “ئێوەی کورد کارێکی ئەوها مەکەن کە لەسەر بەشێک لە سەروەری عێراق سازش بکەین بۆ پشتشکاندنی ئێوە”!.

 

د. بورهان دەڵێت: “چۆن باوک نامەی سەددامی بە جددی نەخوێندەوە و بە جوانی تێینەگەیشت، هەروەها کوڕ نامەکەی وەزیری دەرەوەی ئەمەریکای نەخوێندەوە و بە جوانی تێینەگەیشت”.

 

ئەو ترسى خۆى ناشارێتەوە لەپێناو مانەوە لە دەسەڵاتدا، دەسەڵاتداران رێککەوتنى نوێ و سازش بکەن و دەڵێت: “دەبێت رێگە بە بارزانی بگیرێ کە دیسان تاکلایەنە لەگەڵ عەبادیدا بچێتە ژێر (خێمەی سەفوانی٢)، چونکە بەم شێوەیەش شتێکی زیاتر لەوەی تا ئێستا رویداوە لەدەست دەدەین و دەرفەتی کۆتاییهاتنی ئەم سیستم و فەرماڕەواییە گەندەڵ و مافیا ئاسایەش لەدەست دەدەین”.

 

“ھەرێمی تاک و تەنیا و بێدۆست کرد”

لاى خۆیەوە نوسەر و روناکبیر، مەریوان قانع، تێڕوانینى خۆى لەبارەى “هەرەسەکان”ى چەند رۆژى رابردوەوە دەخاتەڕو؛ ئەو بڕواى وایە، تەرازوی ھێز لەنێوان ھەرێم و حکومەتی عێراقیدا گۆڕاوە و ھەرێم دۆڕاو و بەغدا براوەی جەنگە و چیتر بەغدا مەرجەکانی گفتوگۆکردن و رێککەوتن و دروستکردنەوەی پەیوەندییەکان دەستنیشاندەکات نەک ھەرێم.

 

دەشڵێت: “وەکچۆن بڕیاری ریفراندۆم ھەڵەیەکی ستراتیژیی گەورە بو کە سایکۆلۆژیای بارزانی ئاراستەی دەکرد، ھەرێمی لە ناوچەکە و لە دونیادا تاک و تەنیا و بێدۆست و ھاوڕێ کرد، ئاواش بڕیاری بەرگریکردن و شەڕکردن لەگەڵ سوپای عێراق و حەشدی شەعبیدا ھەڵەیەکی ستراتیژیی تر بو. ئەوانەی بڕیاری شەڕکردنیان دا ھەمان ئەو عەقڵە سیاسییە گەمژەیەیە کە لەپشتی بڕیاری ریفراندۆمەوەبو”.

 

مه‌ریوان وریا قانع له‌ كۆتاییدا دەنوسێت؛ ئه‌وه‌ی له‌م نوخبه‌ فاشیله‌ ده‌یبینین تۆمه‌تباركردنێكی بێمانا و نائه‌خلاقییانه‌ی یه‌كترییه‌، به‌كارهێنانی ئه‌م تۆمه‌تكارییه‌ش بۆ خۆدزینه‌وه‌ له‌ هه‌ڵگرتنی به‌رپرسیارێتی.

 

هەروەها د. سه‌ردار عه‌زیز، له‌ وتارێكدا نوسیویه‌تی؛ له‌ راستیدا ده‌بێت بپرسین چۆن دونیامان كرده‌ دوژمنمان، چۆن بارزانی كارێكی وه‌هایكرد كه‌ ئه‌م دو هێزه‌ كه‌ مه‌به‌ستی ئه‌مەریكا و ئێرانه‌، هاوڕابن له‌ دژایه‌تیكردنیدا و دەڵێت: “ئه‌م شكسته‌ ره‌گی هه‌یه‌ له‌ كۆمه‌ڵێك لایه‌ندا: له‌ سه‌ره‌تای هه‌مویه‌وه‌، له‌ باری ده‌رونی مه‌سعود به‌رزانییه‌وه‌. ئه‌م كابرایه‌ خۆی توڕه‌كردبو، وه‌ڵامی كه‌سی نه‌ئه‌دایه‌وه‌، كه‌س نه‌یئه‌وێرا رای جیاوازی هه‌بێت له‌ به‌رده‌میدا و له‌ خۆبایی بونی بارزانی وه‌هایكرد، كه‌ پلانی ریفراندۆم دابڕێژێت و ئیتر گوێ به‌ هیچ كه‌س نه‌دات”.

 

ئەو ئاشکراى دەکات؛ كۆمه‌ڵێك كۆدی ئاشكرا هه‌بون له‌ خیتابی ئه‌مەریكیدا پارتی خۆی لێگێل ده‌كرد و به‌ زمانی ناز و خۆ له‌ خشته‌ بردن مامه‌ڵه‌ی ده‌كرد، ئه‌م كۆدانه‌ بریتی بون، له‌ یه‌كپارچه‌یی خاكی عێراق، نه‌گونجانی كاتی ریفراندۆم.

 

دەڵێت؛ له‌ ناوه‌نده‌ ئه‌مەریكاییه‌كاندا وه‌ها خوێنرایه‌وه‌ كه‌ بارزانی له‌ ده‌ست ده‌رچوه‌، بۆیه‌ ده‌بێت بكرێته‌ ده‌ره‌وه‌، له‌ راستیدا ئه‌مەریكاییه‌كان هه‌وڵی زۆریاندا نه‌یانده‌ویست به‌م دۆخه‌ی بگه‌یه‌نن، به‌ڵام سه‌ركێشی بارزانی نیشانه‌ی ئه‌وه‌بو كه‌ ئه‌و وه‌ك كه‌سانی تری پێشو له‌ ناوچه‌كه‌ كاتی لادانی هاتوه‌.

چارەنوسى ئەو نوخبە سیاسییە!

ئیستا جگە لەوەى بەشێکى بەرچاوى لایەنە سیاسیەکان ئاماژە بە پێویستى هەڵوەشاندنەوەى دامەزراوە ناشەرعیەکان و حکومەتى هەرێم دەکەن لە بەرامبەرادا حکومەتێکى رزگارى نیشتمانى پێک بهێنرێت.

 

لاى خۆیانەوە رۆشنبیران هۆشدارى دەدەن لەوەى ئەگەر دەسەڵات لاى ئەو نوخبە سیاسیە بمێنێتەوە و سه‌ردار عه‌زیز، دەڵێت: “ئه‌گه‌ر به‌په‌له‌ كار له‌ سه‌ر گۆڕینی نوخبه‌ی سیاسی و نه‌ریتی سیاسی و ره‌فتاری سیاسی له‌ كوردستان نه‌كرێت ئه‌وا دۆخه‌كه‌ خراپتر ده‌بێت باشتر نابێت، نوخبه‌ی سیاسی كوردی ئاماده‌ن له‌ پێناو مانه‌وه‌یان هه‌مو ته‌نازولێك بكه‌ن به‌بێ گوێدانه‌ پێودانگه‌كانی”.

 

لاى خۆیەوە ئاسۆس هەردى، نوسەر و رۆشنبیر، لە پێگەى خۆى لە تۆڕى کۆمەڵایەتى فەیسبوک نوسیویەتى؛ چ رۆژگارێکی سەختە! کۆست‌و کارەسات یەک لەدوای یەک بەسەرماندا دەکەون. فریا ناکەوین فرمێسکی دایکی شەهیدێک بسڕین.

 

نوسویشیەتى؛ کاتی ئەوەیە بە بەرپرسانی ئەم شکست‌ و نوشوستییە بڵێین “ارحل”! بڕۆن یەخەی ئەم میللەتە خێرلەخۆ نەدیوە بەردەن، بڕۆن‌ و لەکۆڵ ئەم خەڵکە ببنەوە، بڕۆن حەوت بەرد لەدواتان.

 

لاى خۆیانەوە ژماره‌یه‌ك له ‌رۆشنبیر، نوسه‌ر و رۆژنامه‌نوس مانیفێستێک بۆ تێپەڕاندنی شکست پێكده‌هێنن ‌و داوای‌ داڕشتنی‌ به‌رنامه‌یه‌كی‌ نیشتیمانی ده‌كه‌ن بۆ ده‌رباز بون لەو “شکستە نەتەوەییە”ى کە لەلایەن دەسەڵاتدارانەوە بەناوى سەرکردایەتى کوردەوە بەسەر گەلى کورددا هێنراوە و ئەوان جەختیش دەکەنەوە ھەرەسی ئەم چەند رۆژەی رابردو لە پڕ‌ روینەدا، بەڵکو “بەرھەمی ساڵانێکی درێژیی شسکتی بەرپرسیارێتی ئەخلاقیی‌ و سیاسی نوخبە حوکمڕانەکەی کوردستانه‌”.

وەڵامێك بەجێ بهێڵە

تکایە لێدوانی خۆت داخڵ بکە
تکایە ناوت لێرە داخڵ بکە