چیا عەباس
لەگەڵ رودانی کارەساتی (16)ی ئۆکتۆبەر خەڵکی چاوەڕوان بون هێزەکانی نارەزا و دەرەوەی دەسەڵات بەکردار هەنگاوی جدی بگرنەبەر بۆ بەگەڕخستنی دەسەڵاتێکی حوکمڕانی نوێ، چونکە دەسەڵاتی دەستڕۆیشتو جگە لەوەی بەرپرسیاری یەکەمە لە شکست و قەیران و مەینەتی و دەردەسەریەکان، بەشێکیش لێی بەرپرسیاریەتی گەورەی هەبوە لە رودانی کارەساتی نەتەوەیی و نیشتمانی (16)ی ئۆکتۆبەر.
مەخابن هێزەکانی ناڕەزا و دەرەوەی دەسەڵات لە ئاستی چاوەروانیەکانی خەڵکدا نەبون، بەڵکو چاوەروان بون دەسەڵاتی شكستخواردو بەدەنگ داواکاریەکانیانەوە بچێت و لە هەگبەکەیدا نزایەک ببێتە کلیلی چارەسەری دەردەسەریەکان.
بەرەی ناڕەزا خاوەنی دیدێکی یەکگرتوی رون نیە بۆ چۆنیەتی بەڕێکردنی ململانێکان و خوێندنەوەی وردیشی بۆ دۆخەکە نیە، بۆیە بەردەوام خۆی لە بازنەکانی چەمکە کلاسیکیە نەتەوەیی و نیشتمانیەکاندا حەشار دەدات، ئەزمونەکانی رابوردو دەیسەلمێنن بەم جۆرە مامەڵەکردنە شتێکی ئەوتۆیان بەدەست نەهێناوە.
دەسەڵات بەرامبەر بەم ئەقڵیەتە ناڕەزا پاسیڤە بێخەم بو، بەچەندین شێواز کاتی دەکوشت، ژێربەژێریش بەخەستی پەنای بۆ بەغدا و ئەمەریکا برد بەڵکو ئاوڕێکی لێبدەنەوە و رازی بن قسەیەک لە گەڵیا بکەن.
لەگێژاوی ئەو رەوشەدا ئەمەریکا رایگەیاند پشتیوانی لە نێچیرڤان بارزانی و قوباد تاڵەبانی لە حکومەتێکی بەهێزی هەرێمدا دەکات، بەشێک لە هۆکاری ئەم پەیامە چەقبەستویی و بێ کرداری هێزەکانی تر بو، چونکە ئەو هێزانە لە بری کاری جدی بۆ ئەڵتەرنەتیڤێکی کاریگەر لە سەبەبکارانی کارەسات و شکست و قەیرانەکان چاوەڕوانی دەرمانی دەردەکان بون، ئیتر دەبێت چ گلەییەک لە ئەمەریکا بکرێت!
ئەمەریکا گڵۆپی کەسکی بۆ کارەساتی ئۆکتۆبەر هەڵکرد و دوای گەیشتن بەمەرامەکانی (تەحجیمکردنی رۆڵی کوردو سەرکردایەتیەکەی و گرێدانەوەی کورد بە شێوەی پاشکۆیەتی بە عێراقەوە و کپکردنی تموحە نەتەوەییەکانی) تیمساح ئاسا چەند دڵۆپە فرمێسکێکی بۆ “کورد” دەڕشت، بە هەڵسەنگاندنی خۆی بۆ سەقامگیری و بۆ خزمەتی بەرژەوەندیەکانی لە پەیامەکەیدا ناوی دو کەسایەتی دو بنەماڵە دەسەڵاتدارەکەی باشوریان برد، پێیوایە ئەوە دەبێتە زەمینەی ئەو سەقامگیریەی ئەو مەبەستیەتی و لەو سۆنگەیەوە پێگەیەکی باڵادەستی بەسەر کورد لە باشوردا دەبێت.
هێزە ناڕەزاکان خوێندنەوەی وردیان بۆ ئەم پەیامە چەواشەکارەی ئەمەریکا نەکرد، تەنها حسابکردنێکی کلاسیکی سیاسی (گوێڕایەڵی) نەبێت، لەمەشدا بەدەستی بەتاڵ هاتنە دەرەوە، لەو ساتەوەش لە زۆر لاوە پشتگوێ خراون.
دەبوا هێزەکانی ناڕەزا راستەوخۆ دوای کارەساتی (16)ی ئۆکتۆبەر حکومەتی کاتی یاخود رزگاری نیشتمانی و بەرنامەکەیان رابگەیاندایە. هەڵسەنگاندنی ئەوانەی مەترسیان هەبو هەنگاوێکی لەو جۆرە دو ئیدارەیی زیندو بکاتەوە نابوت دەرچو، چونکە لەو رەوشەدا کێشەی بنەڕەتی دو ئیدارەیی و ئیسڵاح و پشکی حیزبایەتی لە دەسەڵات نەبو، بەڵكو بڕبڕەی بزاڤی کوردایەتی لە باشور بەخەستی بریندار کرابو، ئیرادەی میللەت بۆ سەربەخۆیی ئەتک کرابو و دەستی ناوخۆییش لەو گورزە کوشندەیەدا بەشێکی دەسەڵات بو.
هیچکات دانیشتن و گفتوگۆ کارێکی خراپ نیە، بەڵام متمانەکردن پێیان و کەڵەکەکردنی ئومێد لەسەریان هەمو جارێک کارێکی باش نیە، بۆیە چاوەڕوانیکردنی چارە لەو جۆرە دەسەڵاتە لە وەهمێک زیاتر نەبو و بەردەوام، وەک لە سەرجەم ئەزمونەکانیشدا سەلمێندراوە، ئەو وەهمە دەشتگەڕێنێتەوە بۆ خاڵی سەرەتا و هاوکێشەکان لە بازنە داخراوەکاندا دەخولێنەوە.
بێگومان ئەم خولاندنەوەیە زەمینەیەکی بەپیتە بۆ درێژەدان بە فەرمانڕەوایی دەسەڵات و بەکاری پاسیڤی هێزە ناڕەزاکان و مانەوەشیان، بێئەوەی سەرکەوتنیان لە گۆڕانکاری ریشەیی لە کرۆکی دەسەڵاتدا بەدەست هێنابێت. لە ئەزمونەکانی چەند ساڵی رابوردودا دەردەکەوێت ئەو درێژەدانە بەسودی دەسەڵات شکاوەتەوە و بەرامبەر دنیای دەرەوەش شەرعیەتیەکی وەهمی بەدەسەڵات بەخشیوە.
دەبوا یەکەم هەنگاو فەرزکردنی واقیعێکی نوێ بوایە، وەک راگەیاندنی حکومەتێکی کاتی لەو ناوچانەی لە ژێر دەسەڵاتی هێزەکانی ناڕەزادان. هەنگاوێکی لەو جۆرە لەو وەختەدا تەنها لەلایەن دەسەڵاتی شکستخواردو بە دو ئیدارەیی نازناو دەکرا، تۆمەتبارکردنێک هیچ بەهایەکی گرنگی نەدەبو بەرامبەر بەقەوارە و ئاکامە گەورە و مەترسیدارەکانی کارەساتەکە و پاشەکشەی زەقی دەسەڵات لە گشتپرسیەکە.
پێدەچێت تا ئەم چرکەیەش بەشێکی بەرچاوی بەرپرسانی کورد دەرک بە قورسایی و ئاکامە کوشندەکانی ئەو کارەساتە نەکەن، چونکە لە بنەڕەتدا تەسلیمبونێکی ئارەزومەندانەی ئیرادەی بەشێکی دەسەڵاتی کوردی بو بە هێزێکی رکابەری سەرسەختی تەماعکاری ناحەزی کورد، لە مەترسیدارترین دەرهاویشتەکانیشی داگیرکردنەوەی بەشێکی گەورەی باشوری کوردستان و ئیبتزاز کردنی هەرێم لەلایەن بەغداوە بون، کە ئێستا خەڵكی بەدەستیانەوە دەناڵێنن.
ئێستا دەسەڵات رەتی داواکاریەکانی بەرەی ناڕەزا دەکاتەوە، بۆیە باشترین ئەڵتەرنەتیڤ رێكخستنی هەمو ناڕەزاکانە لە بەرەیەکی بەفراواندا و داڕشتنی کارنامەیەک کە ئەم خاڵە بنەڕەتیانە کرۆکەکەی دروست بکەن:
یەکەم: هەنگاوی بنەڕەتی دیاریکردنی پێكهاتەی سەرکردایەتی بەرەکە و داڕشتنی بەرنامەیەکی کاتیە،
دوەم: لەبەرئەوەی دەسەڵاتی شکستخواردو ناتوانێت چارەی بنەرەتی کێشەکان بکەن و خۆشیان سەبەبکاری سەرەکی کێشە و قەیرانەکانی هەرێمن و بەشێکیش لێیان راستەوخۆ رۆڵی زۆر خراپیان لە کارەساتەکانی (16)ی ئۆکتۆبەردا هەبوە، بۆیە ئەو هێزانەی لەو بەرەیەدا بەشدار دەبن دەبێت پەیوەندیان لە گەڵ کابینەی هەشت و دامەزراوە باڵاکانی حکومەتی هەرێم بەفەرمی بپچڕێنن،
سێیەم: هەر فراکسیۆنێک یا بەشێک لێی یا هەر پەرلەمەنتارێک بەرنامەی بەرەکە پەسند بکات بەهەمویان هاوپەیمانیەکی پەرلەمانی دروست بکەن،
چوارەم: بەرەی رزگاری نیشتمانی راستەوخۆ موخاتەبەی حکومەتی عێراق و وڵاتانی دراوسێ و یەكێتی ئەوروپاو ئەمەریکا و هاوپەیمانان بکات تا لێتێگەیشتنێک بێتە ئاراوە، بەپێچەوانەوە عەرابەکانی شکست و کارەسات ئەو بۆشاییە دەقۆزنەوە، عەرەب وتەنی: “سوف تعود حلیمة الی عادتها القدیمة”.
پێنجەم: کارەساتی (16)ی ئۆکتۆبەرو لێکەوتەکانی کاریگەری زۆر نەرێنیان لەسەر خەباتی پارچەکانی تری کوردستان کردوە، لەئێستادا ئەختەبوتێکی ترسناکی بەغدا- تەهران- ئەنقەرە جەنجاڵەکانی دژایەتیکردنی کورد خۆشە دەکەن، بۆیە پێویستە بەرەی رزگاری لە سەر ئاستی نەتەوەییش داوای هاوکاری و پشتگیری لە هێزە تێکۆشەر و دیموکراتیخوازەکانی پارچەکانی تری کوردستان بکات تا بەفەرمی هەڵوێستی خۆیان لەمەر پرسێکی وا گرنگ و چارەنوسساز بەیان بکەن.
بەم هەنگاوە بنەڕەتیانە هاوسەنگی هێز لە باشور و پارچەکانی تری کوردستانیش بەبەرژەوەندی نەتەوەیی و نیشتمانی و دیموکراسی سەرجەم پێکهاتەکانی کوردستان دەشکێتەوە.
گۆڕان چی بکات؟
بێ بەرنامەیەکی بنەڕەتی لەمجۆرە هێزەکانی ناڕەزا بەردەوام لەو بازنە داخراوە بۆشەدا دەسوڕێنەوە، ئێمەی گۆڕانخوازان لەم روەوە ئەزمونی چەندین ساڵمان هەیە، کورد وتەنی ئەو کەسە کەسە ئەلفێکی بەسە.
لە کارەساتی (16)ی ئۆکتۆبەرەوە گۆڕان هەڵوێستی خۆی راگەیاندوە، داوای حکومەتی رزگاری نیشتمانی کرد، بەکردار لە کۆبونەوە و لێدوان دەرنەچوە، ئەو هەنگاوە بنەڕەتیانەی پێویست بون بۆ ئامادەسازی و جێبەجێکردنی کارێکی ئەوەندە گرنگی نەگرتە بەر، لە خەیاڵدا حکومەتەکەی وێناکێش کردبو، بەڵام نەیتوانی بەشێکی بچوکیشی بهێنێتە سەر ئەرزی واقیع.
سەرکردایەتی گۆڕان قەتیس بوە نێوان هزرە کلاسیکیەکانی کوردایەتی و بەرنامە و دروشمە ئومێد بەخشەکانی گۆڕان بۆ ئایندە. ئەوەی رابوردو رۆیشتوە و مەحاڵە بگەڕێتەوە، تەنها شایستەی بەرزنرخاندن و رێزلێگرتن و توێژینەوەیە، ئەوەشی ئایندەیە بەو نەستۆلژیا نەتەوەییە شۆرشگیرانە نابێتە واقیع.
پێدەچێت سەرکردایەتی گۆڕان لەم قەتیسبونەدا ئاسانترین رێگە هەڵبژێرێت، ئەویش گەڕانەوە بۆ سەرەتا، بۆ ئۆپۆزسیۆن بون، بژاردەیەک دەسەڵاتی شکستخواردو تەمەنای دەکات، چونکە بەلایەنی کەمەوە بەرەی دەسەڵاتی سەر لە نوێ بەکاکڵەیی دەکەوێتەوە دەست، ئۆپۆزسیۆنیش با لەو پەرلەمانە قەشەنگەدا هەر تەپڵی خۆی لێبدات.
سەردەمی ئۆپۆزسیۆنبونی گۆڕان بەسەرچوە، چونکە گۆڕان پشکی خۆی بە زیادەوە لەو رۆڵەدا بینیوە، کاتێک هاتە سەر سەنگی مەحەک: گۆڕانکاری ریشەیی لە سیستەمی حوکمڕانی، بەزەبری چەک و دوفاقەیی و ساختەکاری ئەم و ئەو گۆڕان یان خستە دەرەوەی بازنەی دەسەڵات.
کاک نەوشیروان ساڵی پار لەم وەختەدا لە کۆبونەوەیەکی گۆڕان لە لەندەن رایگەیاند ژیانی پەرلەمانی و ئۆپۆزسیۆنکردن لە کوردستان کەوتۆتە بەردەم پرسیارەوە. ئەو راستی پێکابو و لەو باوەڕەشدام ئەڵتەرنەتیڤی بۆ ئەو پرسیار و گومانانەی خۆی هەبو. وەک وەفایەک بۆ رێبازی کاک نەوشیروان ئەرکی زەروری سەرکردایەتی ئێستای گۆڕانە بەدوای ئەو ئەڵتەرنەتیڤانەدابگەڕێت و ئەو رێگەیە هەڵ نەبژێرێت کە کەمترین بەرەنگاربونەوەی جدی تێدایە.
