(سبەی):
کەوتنی عەفرین لە خاڵی کۆتاییدا چارەسەرێک نییە بۆ نیگەرانییەکانی تورکیا و نابێتە هۆکارێک بۆ بەهێزبونی ئەو وڵاتە، چونکە کوردی ئەمڕۆ جیاوازە لە رابردو و سیاسەتی سەرکوتی کورد لە ناوخۆی تورکیا و دەرەوەش دەبێتە هۆکارێک بۆ سەرکەوتنی کورد.
عەفرین نەکەوتوە، بەڵام گەر لە رۆژانی داهاتوشدا بکەوێت یاخود عەفرین بکەوێت و نەکەوێت، کورد براوەی کۆتایی پێودانگ و لێکدانەوە هەڵەکانی تورکیا دەبێت.
پێشبینیی کەوتنی سێ سەعاتیی عەفرین لە رۆژنامەی (یەنی شەفەق)ی سەر بە دەزگای راگەیاندنی حکومەتەکەی پارتی دادوگەشەپێدان (ئاکەپە) سەرەڕای تێپەڕینی مانگێک لە سەرەتای دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆنی (چڵی زەیتون) نەهاتوەتە دی، ئەگەر عەفرین بکەوێت دەتوانێت ببێتە هۆی شانازییەکی گەورە بۆ دوەم سوپای ناتۆ و هاوپەیمانەکانی داعش؟!
ئەنکەرە خەوی لێکەوتوە یان خۆی بە خەوتو نیشان دەدات، هاوشانی تورکیا هەمو ئەو وڵاتانەی کوردی تێدا دەژی دەبێت بزانن کە ئەگەر عەفرین بشکەوێت، هەر کوردەکان براوەن.
کەوتنی عەفرین لە خاڵی کۆتاییدا چارەسەر نییە بۆ رەوینەوەی نیگەرانییە ئاسایشییەکانی تورکیا و تەنانەت نابێتە هۆکارێک بۆ بەهێزتربونی پێگەی ژیۆپۆلۆتیکی ئەم وڵاتە، کوردی جیهانی ئەمڕۆ، کوردی جیهانی دوێنێ نین، سیاسەتی سەرکوتکردنی کورد لە ناوخۆی تورکیا و دەرەوەی ئەو وڵاتەوە خۆی هۆکارێکە بۆ سەرکەوتنی کورد.
پێش دروستکردنی قەیران لە سوریا کوردەکانی ئەم وڵاتە ناونیشانێکیان نەبو، بەڵام لە راستیدا قەیرانی سوریا هۆکارێک بو بۆ زیندوبونەوەی ناسنامەی پێشێلکراوی کورد لە سوریا، ئەگەر بوترێت کوردەکان گەورەترین براوەی روداوەکانی سوریا بون، ئەمە قسەیەکی دور لە راستییەوە نابێت.
تورکیا بە خەونی عوسمانیگەرایی نوێ و لە دژایەتی بۆ ئێران لە دیدی خۆیەوە قەرەبوی دۆڕاندنی ژیۆپۆلۆتیکی لە عێراق و بە ئاراستەیەکی نەرێنی ئاسایشی سوریا و عێراقی تێکداوە و سەرەڕای پێشبینییەکەی ئەحمەد داودئۆغڵو-ی سەرۆک وەزیرانی پشێوە بۆ رۆیشتنی بەشار ئەسەد لە دومانگی دەستپێکردنی شەڕی سوریا، بەڵام ئەمڕۆ داودئۆغڵو رۆیشتوە و ئەسەد ماوەتەوە. خۆزگە بەهای تورکیا و ناوچەکەش بۆ ئەم روداوانە بە رۆیشتنی داودئۆغڵو کۆتایی دەهات، بەڵام ئەردۆغان ئۆقرەت نییەو لەمدواییانەدا خۆی بە درێژکراوەی دەوڵەتی عوسمانی ناوبرد و رایگەیاند؛ ئەو ناوچانەی ئۆپەراسیۆنی (چڵی زەیتون) تێیدا بەڕێوەدەچێت، سەدەیەک پێش ئێستا خاکی ئەوان بوە و بە فرمێسکی چاو لەدەستیان چوە.
ئەم جۆرە لە یادەوەریی و تێڕوانینە دەتوانێت تورکیا لە جوگرافیای ئەمڕۆی بێبەش بکات وەک چۆن سەدەیەک پێش ئێستا تورکە گەنجەکانی لە خەونی زیندوکردنەوەی عوسمانی بێبەش کرد، وتەکانی ئەردۆغان وەک باڵاترین دەسەڵاتی تورکیا ئاماژەیە بە پێشینەی هزری و تێڕوانینی ئەنکەرە بۆ سوریا و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست.
سوریا بوەتە گۆڕەپانی گەمەیەکی ئاڵۆز و چەند لایەنە بە ئامانجی جیاواز و بە گەمەکارانی گەمەکەری بەرفراوان لە ناوچەکە. بەرژەوەندیی بەردەوام، بوەتە هۆی پێکهێنانی هاوپەیمانێتی کاتی لە سوریا کە لێکدانەوەی چەند لایەنەی هاوسەنگییەکان هۆکارێکی سەرەکی بەردەوامیی قەیرانەکان و داهاتوی ناڕونە. جاران تورکیا ساڵح موسلیمی بە هاوپەیمانی خۆی دەزانی لە سوریا، بەڵام ئەمڕۆ بوەتە دوژمنی و خەڵات بۆ سەری و دەستگیرکردنی دادەنێت. داعش و کورد رەنگ و ریزەکانیان دەگۆڕن و بەردەوام پێش ئەوەی گەمە دروستبکەن بونەتە گەمەکەری رۆڵی دەستنیشانکراو.
ئەردۆغان-ی فریادڕەسی قودس بە لەنێوبردنی ژێرخانەکانی “بەرگریی سوریا”، ئاسایشی بە دیاریی پێشکەشی تەلئەبیب کردوە تا خاکێک نەک لە ئیسرائیلەوە بۆ موسوڵمانان، بەڵکو لە خاکی موسوڵمانانەوە وەک بەش بۆ خۆی بەرێت، بەڵام ئەمە خەیاڵی ئەوە. ئەو کەوتوەتەوە تۆڕێکەوە کە خۆی بوەتە ئامرازی دەستی گەمەکاران. ئەمڕۆ ئەمەریکا و روسیا و ئەوروپا و …لە پرسی هەڵبژاردن لە نێوان تورکیا و کورددا، بێگومان تورکیا هەڵدەبژێرن، بەڵام ئەوە هەڵبژاردنی ئەمڕۆیە و هەمو روداوەکە نییە، گەمە بە کارتی کورد، جدیترین گەمەیە کە پرسی فەلەستین-ی خستوەتە پەراوێزە و هەمو ناوچەکە و بە تایبەت تورکیای پێوە سەرقاڵ بوە.
تێڕوانی جیهان بۆ کورد هاوشێوەی تێڕوانین بۆ ئیسرائیل نییە، کوردەکان لە خاکی خۆیاندا بەدوای مافەکانیانەوەن و لەم روەوە داوای رەوایان هەیە. ئەگەر سەرهەڵدانی ئیسرائیل بە بەرهەمی دەستدرێژی و ناڕەوایی لە قەڵەم بدرێت، سەرهەڵدانی کورد وەک هۆکارێکی گۆڕانکاریی جوگرافیای سیاسی (ژیۆپۆلۆتیک) لە جوگرافیای خۆیان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست (تەنانەت ئەگەر وای دابنێین هۆکاری بزواندنی جیهانی)بن، رێگە بە سەرکوتی داواکانیان لە روی یاساییەوە ئاستەنگە و پڕکێشەیە.
تورکە گەنجەکان بەهۆی زیادەڕۆیی و خەونەکانیانەوە، بواریان بۆ سایکس پیکۆ رەخساند و ئەردۆغانیش بە شێوازی عوسمانیزمی خۆی دەتوانێ ببێتە هۆکارێک بۆ دروستبونی رۆژهەڵاتێکی ناوەڕاستی نوێ بە دەرکەوتنی پرسی کورد و گۆڕانکارییە ژیۆپۆلۆتیکییەکان. کەوتن یان نەکەوتنی عەفرین زۆر گرنگ نییە، دوێنێ کوردەکان لە جزیرێ، ئامەد، کۆبانێ و ریفراندۆمی هەولێر دەنگ و داواکانیان دا بە گوێی جیهاندا و بونە جێگەی سەرنج و ئەمڕۆش بە عەفرین بونەتە هەواڵ لە جیهاندا.
کوردەکان و ئەو سیستمە نێودەوڵەتییەی کە هاوڕایانە چاویان لە گۆڕانکاری ژیۆپۆلۆتیکی و دوارۆژە نەوەک ئەمڕۆ، ئەوان بۆ ئەو ئامانجەیان پشودرێژن. بە رای هەندێک لە شارەزایان ، هەندێک لە سەرکردەکانی کورد، ئامادەن بۆ بەدیهێنانی کوردستانێکی سەربەخۆ یان هەرێمێکی کوردی دیکە لە سوریا کە دەبێتە هۆکارێکی گۆڕانکاریی ژیۆپۆلۆتیکی، قوربانیی بە کورد بدەن و تەنانەت ئەگەر ببێتە هۆکاری سەرکوت و کوشتاریش. ئەم پێودانگە هەمان ئەو تۆڕەیە کە ئەردۆغان بە نەزانی گرفتاری بوە. دەبێت سەرنج بدەین کە لە جیهانی ئەمڕۆدا، بەردەوامیی سەرکوت و کوشتار و ستەملێکردن دەتوانێت ببێتە هۆکارێک بۆ رەخساندنی رەوای پێدانی داواکارییەکان کورد.
نوسین؛ سادق مەلەکی
لە فارسیەوە / (سبەی)
سەرچاوە / دیپلۆماسی ئێرانی
