دلێر مەلا ئەحمەد
سەرئەنجام، ئەوەی چاوەڕوان دەکرا له ناوه‌ڕاستی مانگی رابردوداو وه‌ك كاردانه‌وه‌و وه‌ڵامدانه‌وه به روداوه‌كانی (16)ی ئۆكتۆبه‌ر رویدا (تەقینەوەی قەیرانە ئابوری و سیاسییە چینایەتییەکە). ئەو تەقینەوەیەی بە ناوی (خۆپیشاندانی گێرەشێوێنان) ناوزەد دەکرێت لەلایەن دەسەڵاتداران و من بە (راپەڕین) و (تەقینەوەی ناکۆکییە چینایەتییەکە) پێناسەو ناوزەدی دەکەم، کە نزیکەی هەفتەیەک هەمو ناوچە و زۆنی سەوزی گرتەوە.
لە مێژوی چ وڵاتێکدا بینراوە دەسەڵات بە درێژایی چارەکە سەدەیەک دەست بۆ قوتی هاوڵاتیان ببات و برسییان بکات و سامانی وڵات تاڵان و تەخشان و پەخشان بکات و وڵات بخاتە ژێر قەرزێکی زەبەلا‌‌حی نادیارەوە و ناو بە ناویش پەنا بۆ لەشکری داگیرکەرانی وڵاتەکەی بەرێت و سەرئەنجام قومار بەچارەنوسی گەلەکەیەوە بکات و نیوەی خاک و خەڵکەکەی بفرۆشێت. (وه‌ك له 16ی ئۆكتۆبه‌ردا رویدا و هه‌مو ناوجه‌كانی ده‌وروبه‌ری باریزكای كه‌ركوك و 51%ی خاك و خه‌ڵكی كوردستان كه‌وته‌وه ده‌ستی حكومه‌تی ناوه‌ندی)!.
پراکتیکی سیاسیشی: کوشتن و بەکوشتدانی دەیان هەزار لە هاوڵاتیانی و تێرۆرکردنی رۆژنامەنوسان و سەرکوتکردن و داپڵۆسین و دامرکاندنەوەی بە زەبر و زەنگی خوێناوی ناڕەزایی و خۆپیشاندانی جەماوەره‌كه‌ی بێت. به‌ڵام لە ئاست داگیرکارانی وڵاتەکەی و ئەتککردنی سەروەری نیشتیمان و حکومەتەکەی بێدەنگبێت. وەک دەڵێن: لەسەر ئەژنۆ بڕوات بۆلای داگیرکاران و له‌وسه‌ره‌وه بە قامچییەوە بگەڕێتەوە بۆلای هاونیشتیمانیەکانی. ئەبێت چ ناوێك لەم حکومەتە و ئه‌م دەسەڵاتە بنێین؟ چ پێناسەیەک لە روی زانستییەوە دەچەسپێت بەسەریدا؟ جگە لە دەسەڵاتی دژە دیموکراسی و مافی مرۆڤ و عەدالەتی کۆمەڵایەتی و براكتیكی مافیایی و فاشیستی؟!.
ئەم دەسەڵاتە دژ بە مرۆڤ و مرۆڤدۆستی و ژیاندۆستییە، مێژوی تەمەنی لە پراکتیکی کاری تیرۆریستیدا دەگەڕێتەوە بۆ نیو سەدە پتر!. کاتێک لە چیاکان بۆ بە لاداخستنی ته‌قینه‌وه‌ی ناکۆکیەکانی ناو ریزه‌كانی خۆیان و دوكه‌رتبونیان (1964) پەنایان بۆ چەک و زەبر و زەنگ و تیرۆرکردن وراونان وزیندانیكردن بردوە لە بەرامبەر یەکتری، ئەوە مێژوی کارو پراکتیکی سیاسیان بوە.
ئێستا پیر بون لەم بوارەداو قاڵ و قوڵتر و پڕ ئەزمونتر بون لە سەرکوتکردن و داپڵۆسین و چەوساندنەوەی نەیارەکانیان. ئەم دەسەڵاتە رۆژ بە رۆژ شکست و تێکشکان و بەزین و دۆڕانی خۆی نیشان دەدات. لە پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکان بەهاوڵاتییانی مایە پوچ بوە!
ئەم حکومەتە کە ناکرێت و ناگونجێت لە روی زانستی و لۆژیکیەوە بە حکومەت پێناسەی بکەین، جگەلەوەی دەبێت پێی بڵێین: (دەسەڵات)، تا ئێستا بە درێژایی چارەکە سەدەیەک دەبێت نەیتوانیوە:(ئاوو کارەباو سوتەمەنی و داودەرمان و موچە)و ئازادی و ئاسایش و سەقامگیری دابینبکات!.
لە دەرئەنجام و کاردانەوە و پەرچەکرداریشدا، لەگەڵ ئۆپۆزسیۆندا داوا دەکات: بە هێمنی دور لە توندوتیژی و بە ئارامی و دان بە خۆدا گرتنەوە داوای ماف و داخوازییەکانی خۆت بکەیت. کاتێکیش به‌هێمنی دێیتەسەر شەقام و بۆ ماوەی دو مانگ داوای مافە سادەو ساکار و سەرەتاییەکانی خۆت دەکەیت، سەرۆکی هەرێمە ماوه به‌سه‌رچوه‌كه‌ت (مه‌سعود بارزانی) گاڵتەت پێدەکات و پێت دەڵێت: “چی دەکەیت بڕۆ بیکە، حەزدەکەیت بۆ خۆت هەڵپەڕە!”.
بەڵێ حکومەت وەڵام بە داخوازییە ڕەواو مافە ساکارو سادەکانت ناداتەوە، کە بەهێمنی داوای دەکەیت، گاڵتەت پێ دەکات. بەڵام کاتێک له‌بێده‌سه‌ڵاتی و ناچاریدا دەست دەبەیت بۆ (بەرد) و پەنا دەبەیت بۆ (جنێو) و دەچیتە بەردەم بارەگا حیزبیەکانیان، بە(فیشه‌ك) وەڵامت دەدەنەوەو دەتکوژن و تیرۆرت دەکەن و لەڕەشبگیری و لە نیوەشەویشدا دەستگیرو بێ سەروشوێنت دەکەن!.
شیکردنەوەو پێناسەکردنی ناوەرۆک و ئاسۆو کارەکتەرەکانی ئەم روداوانە، کاتێک کە بەشێوەی (راپەڕین) دێتە سەر ئاستی کۆمەڵگە و فراوانترین جەماوەری گەل تیایدا بەشداری دەکات و ، سیمای راستەقینەی کۆمه‌ڵگە لە پێکدادانی خوێناویدا بەرجەستە دەبێتەوە و قوربانی زۆری لێدەکەوێتەوە و، دەسەڵات دەکەوێتە وێزەی کۆمەڵگە و هەوڵی سەرکوتکردن و دامرکاندنەوەی دەدات لە رێگەی زەبروزەنگەوە، زۆر بە سادەیی بەرهەم و داینەمۆی سەرەکی ئەم راپەڕینە جەماوەرییانە ئەوەیە، کاتێک دەسەڵات توانای بەڕێوە بردنی کۆمەڵگەی نامێنێت و کۆنتڕۆڵ لە دەست دەدات و پاشاگەردانی و قەیرانی ئابوری قوڵ بەرۆکی دەسەڵات دەگرێت و ئەویش لە توانایدا نابێت چارەسەری ریشەیی و بەپەلەی بکات. لەولاشەوە، لە بەرامبەردا فراوانترین جەماوەری گەل، (جا ئەگەر خاوەنی پارتی پێشڕەو و شۆڕشگێڕو ئاڵتەرناتیڤ بێت، یان خاوەنی بەرەیەکی بەرفراوان بێت لە جۆری بەرەی هاوکاری بۆڕزگاری گەل، یان خاوەنی ئەم کەرەستەو ماتریاڵە نەبێت)، جه‌ماوه‌ر ئامادە نابێت لە ژێر چەتر و سایەی ئەم دەسەڵاتە سیاسییەدا بژی و ڕەتی ده کاتەوە و داوای (رۆشتن و ڕوخانی) ده‌کات، لێرەدا سەنتێزیک لەدایک دەبێت و بەرهەم دێت، پێی ئەوترێت (ڕاپەڕین یان شۆڕش).
ئەم ڕاپەڕین و خرۆشانه جەماوەرییەی چەند ڕۆژی رابردو (کە راستەوخۆ و بە ئاشکرا و رۆشنی شەڕی دەستەو یەخەی چینایەتیی بو)، زۆر جیاوازبو لەو خۆپیشاندان و ناڕەزایی دەربڕینانەی رابردو. وەکو (خۆپیشاندانەکانی 17ی شوبات) و دو ساڵی رابردو، کە لە کاردانەوەیەکی توندوخێرادا (پارتی) وەک پەرچەکردار هەر پێنج وەزیرەکەی (بزوتنەوەی گۆڕان)ی ناردەوە بۆ ماڵەوەو رێگەشی گرت لە سەرۆکی پەرلەمان (د.یوسف محه‌مه‌د) کە لەسه‌ر پشکی (گۆڕان) بو، بچێتە ناو شاری هەولێرەوە و بۆ ماوەی دو ساڵ پەرلەمانی پەکخست و حکومەتیشی ئیفلیج کرد و کۆمەڵگەشی زەلیل و برسی کرد.
تەقینەوەی جەماوەریی ئەمجارە (کە سیماومۆركی چینایەتی پۆشی بو) جیاوازییەکی گەورەی هەبو لەگەڵ ئەوانەی له‌ڕابردو ئەنجامدراون. مانگی رابردو (ئۆپۆزسییۆن) ئیتر بەتەواوەتی و بە شێوەی کاربڕ نا ئومێدی و بێهیوایی خۆی نیشاندا لە بەرامبەر حکومەت و دەسەڵات و رایگەیاند:((ئەم دەسەڵاتە شکستیخواردوە و توانای مانەوەو مەرجی مانەوەی نەماوە و دەبێت بڕوات و جێگەی خۆی چۆڵبکات بۆ حکومەتێکی کاتی یان حکومەتی رزگاری نیشتیمان)).
لە پێناوی ئەم ئامانجەشدا، پاش(48) کاتژمێر لە خۆپیشاندانەکان و لە کۆبونەوەیەکی (48) کاتژمێریشدا بڕیاریدا : لە حکومەت و سەرۆکی پەرلەمان بكشێته‌وه (مەبەست بزوتنەوەی گۆڕانە) لەگەڵ (کۆمەڵی ئیسلامی) کار بۆ دروستکردنی بەرەیەکی فراوان بکەن و نەخشەڕێگەیەکی نوێ پێشنیاز دەکەن، سەرەتای کارو دەستپێک داوا دەکەن: مانگرتنی گشتی یان بایکۆت ئەنجام بدرێت لە ماڵەوە یان لەشوێنی کاری هاوڵاتیاندا (مەبەست فەرمانبەران و مامۆستایانە).
* * *
تاکە رێگەو شاڕێباز و کەناڵی چالاکی سیاسی ئۆپۆزسیۆن بۆ گەیشتن بە دەسەڵات، کورت نابێتەوە بۆ: خۆپیشاندان و بەردباران کردن و جنێو دان، یان سوتاندنی بارەگا حیزبی و فەرمانگە حکومیەکان. بەئەزمون و بە تاقیکردنەوە لە رابردودا دەرکەوتوە و سەلمێنراوە، ئەم رێگەو شێوازو میکانیزم و کارو پراکتیکە سیاسییە، رێگە لەوە دەگرێت جەماوەری گەل و هەڵسوڕاوان و پێشڕەوان و رابەرانی (ئۆپۆزسیۆن) بە رۆشنی پەیامی خۆیان بگەیەننە دەسەڵات، هاوکات دەسەڵات ناچار دەکات هێز بڵاوەپێبکات و بە زەبرو زەنگیش وەڵام بە داخوازییە رەواکان بداتەوە، وەکو لە چه‌ند ڕرۆژی رابردودا بینرا.
هەروەها دەسەڵات تەمەنی درێژ دەبێتەوە و بەڵگە دەکەوێتە دەستی و پاساو بۆ زەبرو زەنگی خۆیشی دەهێنێتەوە لەناو کۆڕو کۆمەڵە نێو دەوڵەتییەکاندا. دەسەڵاتی کوردی ئێستا لەم قۆنا‌‌غەدا پراکتیکی سیاسی، پراکتیکی مافیایی و فاشیستانەیە. نە دەست دەپارێزێت و نە سڵیش لە کارو پەرچەکردار و کاردانەوەکانی دەکاتەوە. هەمو دەسەڵاتە ستەمکارو دیکتاتۆرو تۆتالیتارەکان لە مێژودا لە پێناوی درێژەدان و درێژکردنەوەو مانەوەیان لەسەر کورسی دەسەڵات، دەست بۆ زەبرو زەنگ و سەرکوتکردن و داپڵۆسینی خوێناوی دەبەن لەبەرامبەر هاونیشتیمانیان و هاوڵاتیانیاندا.
ئەم دەسەڵاتە کوردی و کوردایەتییەی ئێمەش کە لە هەردو دەڤەری (سەوز و زەرد) ماوەی (26) ساڵە حکومڕانیمان دەکەن، دەبێت بە یەک زنجیرە چالاكی و بەیەک ده‌رزه‌ن پڕۆژەو نەخشەڕێگەی بە کردەوە بەرەنگاریان ببنەوە .چ لەسەر ئاستی ناوخۆیی چ لەسەر ئاستی عێراقی و چ لەسەر ئاستی هەرێمیایەتی و نێودەوڵەتی بێت.
لەم لاشەوە دەبێت بە کارو چالاکی و دروشم و پەیامی قوڵ و کاریگەر، کار لەسەر دەرون و ویژدانی زیندوی ئەو هێزانە بکرێت، کە بەشێکن لە جەماوەرو ئەمڕۆ ناچار بون لە پێناوی پارویەک ناندا بچنە ژێر ئاڵاو بڕیارو فەرمانی سەرکردە سەربازییەکانی سەروی خۆیانەوەو، به‌رگری له‌مانه‌وه‌ی ئه‌م ده‌سه‌ڵاته ده‌كه‌ن و لوله‌ی تفه‌نگه‌كانیان ئاڕاسته‌ی سنگی هاوڵاتیانی شۆڕشگێڕو سفیل ده‌كه‌ن!.
کەواتە: دەبێت ئەم هێزانە داببڕێنرێت لە دەسەڵات و ریزی جوڵانەوەی سەربەخۆی خۆیان لە گەورەکانیان جیا بکەنەوە و دوربکەونەوە لەم دەسەڵاتە مافیاو دۆڕاوو شکستخواردوەی، کە ئەمڕۆبێت یان سبەی ده‌بێت بڕۆن و کورسی دەسەڵات چۆڵبکەن!
* * *
لە قۆناغی ئایندەی نزیکدا، کە چەند مانگێکی ماوە بۆ هەڵبژاردنەکان. (ئەگەر دەسەڵات مەبەستی بێت ئەنجام بدرێت و ماوەکەی درێژ نەکاتەوە)، ئه‌مه دوا ده‌رفه‌ت و دواهه‌ل و قۆناغی كۆتایی ئه‌م سیناریۆ تراژیدییه، كه په‌رده‌ی شانۆكه‌ی ماوه‌ی (26) ساڵه دانه‌دراوه‌ته‌وه و به‌رده‌وامه و ده‌بێت ئیتر كۆتایی به‌م شانۆگه‌رییه دڵته‌زێن و خه‌مناكه بهێنرێت. ئەم دەسەڵاتە دەڕوخێت و مایە پوچ دەبێت. بەڵام ئەگەر ملی نەدا بۆ شکست و ئەنجامی هەڵبژاردنەکانی نەسەلماندو پەنایبرد بۆ ساختەکاری لەهەڵبژاردنەکاندا، وه‌كو: پاك نه‌كردنه‌وه‌ی تۆماری ده‌نگده‌ران و رفاندنی کارمەندان و سندوقەکانی دەنگدان و دەستگرتن بەسەر بنکە و وێستگەکانی دەنگداندا، ئەو کاتە (شەڕە چینایەتییەکە، زۆرانبازییە راستەقینەکە ئەوەی پێی دەوترێت شۆڕشی کۆمەڵایەتی) بەرپا دەبێت. ئەوکات کەسیش ناتوانێت و جورئەتی ئەوە ناکات و بڵێت: ((ئەمە خۆپیشاندانی گێرەشێوێنان و ئاژاوەگێڕان و دەستی دەرەکییە))!.
