رەوا سەلیم
زەرورەتی دروست بونی ھەر ھێزێك پەیوەستە بە زەرورەتی ئەو قۆناغەی ھێزەكەی تیا دروست بوە، یەكێتی و پارتی ئەو دو ھێزەی ھەر لە دروست بونیانەوە ئەوەندەی زەرورەتی ئەو سەردەمە بون و كاریان بۆ وەلای نیشتمان كردوە، دەیان ئەوەندە كاریان بۆ وەلای تاكە كەسی كردوە.
پارتی ھەر لە دروست بونیەوە لە (16)ی ئابی ساڵی (1946) و لە ساڵی لەدایك بونی سەرۆكەكەی ئێستایەوە بە حیزبێكی بنەماڵەیی خۆی وێنا كردوە، ھەرچەند لە كۆنگرەكانی سەرەتای دروست بونی ئەم پارتەدا غیابی ئەم بنەماڵەیەو كەسی یەكەمی بنەماڵەكە بە ئاشكرا ئەبینرێ، بۆ نمونە لە كۆنگرەی دوەم (مارتی ١٩٥٠ لە بەغداد) و كۆنگرەی سێیەم (كانونی دووم ١٩٥٣ لە كەركوك) مەلا مستەفا كە كەسی یەكەمی شۆڕشی ئەوكاتەو بنەماڵەی بارزانیەكان بو، لە ساڵانی (1947 تا 1958) تا لە روسیا بو. بەڵام بێدەنگی نوخبەی ئەو سەردەمەو خۆ بەكەم زانینیان لە ئاستی پێشڕەوی كردنی پارتەكە زیاتر بنەماڵەكەی زاڵ كردوە، لەو كاتەوە تا ئێستا پارتی خۆی بە حیزبی دایك و خاوەنی كوردستان ئەزانێت و حیزب و لایەنەكانی تر بە میوان و بێگانەو نوێنەری وڵاتان لە كوردستان ئەبینێ!
لە دوای دروست بونی ناكۆكیەكان لە كۆنگرەی پێنجەمی پارتی لە ماوەت لە ساڵەكانی سەرەتای شەستەكان و جیابونەوەی باڵی مەكتەبی سیاسی كە لە فەرھەنگی سیاسی كورد بە (جەلالی و مەلایی) ناوزەرد ئەكرێن تا ساڵەكانی دوای شكست كە زۆر كات پێی ئەڵێن ئاشبەتاڵی (1974) و درست بونی یەكێتی لە ساڵی (1975)، چەندین جار ئەم دو حیزبە ململانێی سیاسی توند كەوتۆتە نێوانیان و جۆرەھا ھەوڵ و چەك و رێگەی قڕكەریان لەگەڵ یەكتر بەكار ھێناوە.
دوای دروست بونی یەكێتی و رێكخستنەوەی شانە چەكداریەكانی ناوەوەو دەرەوەی كوردستان، ئەم ھەستی خاوەن كوردستان بونە لای پارتی سەری ھەڵدایەوەو قیادە موەقەتە دروست كرا كە لە سەرەتادا ئەیانوت پەیوەندیان بە پارتی و بارزانیەوە نیە، بەڵام كەوتنە وێزەی یەكێتی بە نەفەسی كۆنە قین و یەكتر سڕینەوەو تۆڵە سەندنەوەو قەتڵو عامی وەك كارەساتی ھەكاری لێكەوتەوە كە زیاتر لە (600) چەكداری نیشتمان بەدەستی ھێزەكانی قیادە موەقەتە كوژران و تا ساڵی (1984) بەردەوامی ھەبو.
لە ساڵی (1988) بەرەی كوردستانی دامەزرا بەھەوڵی نێوەنگیری چەند كەسایەتی و دۆست و وڵاتانی دەوروبەر بەتایبەتی ئێران، ئەم بەرەیە تا دوای راپەڕینی 1991 و ھەڵبژاردنی حكومەت و پەرلەمانی كوردستان بەردەوامی ھەبو تا ساڵی 1992 و دروست بونی پەرلەمان كە ئەوكاتەش بە تێبینیان لەسەر بەڕێوەچونی ھەڵبژاردنەكان و ئەنجامەكانی كە 51% پارتی و 49% یەكێتی بەدەستیان ھێنا، توڕەیی و قینیان لە لێواری لێكترازان بو، بەڵام بەھەر شێوەیەك بێت سیاسەتی ففتی بە ففتیان پەیرەو كرد.
دو ساڵ تەمەنی حكومەت و پەرلەمان درێژەی نەكێشاو مەیلی دەسەڵات و پەراوێز خستن ھەر لەناخی یەكتردا ھەبو پەنگی خواردبوەوە تا لە ساڵی 1994 جارێكی تر تەقیەوەو شەڕی ناوخۆ لە كوردستان دروست بوەوە.
شەڕی ناوخۆی ئەم جارە جیاواز بو لە شەڕو ململانێكانی پێشتر، ئەم جارە لەسەر خاكی كوردستانی باشور بو بێ حكومەتی عێراقی كە حكومەتی عێراقی بە مەرجێكی ئەمەریكا (ھێڵی 36 ) نەیئەتوانی سنوری دیاریكراوی ھەرێم ببەزێنێت، بۆیە ململانێكە وەك یاری دوگۆڵی ھێڵی سنوری و ئاوت و گۆڵ و ساحەو ھاندەریشی ھەبو، تا لە 31ی ئابی 1996 لوتكەی شەرمەزاری تێپەڕاندو پەنا برا بۆ ھێزێك بۆ راستكردنەوەی تەرازوی ململانێكە كە دەستی سوربو بە خوێنی ھەزاران ھاونیشتمانی لە شاڵاوەكانی ئەنفال و كیماباران و قڕكاری!
لە ساڵی 1998 بە ھاوكاری ئەمەریكا جۆرێك لە كۆتایی ھاتن بە شەڕو وێرانكاری ڕاگیرا و سنوری دو حكومەتی دیاریكرا و كوردستان دابەش كرا، دوای ئەوەی كە ئەم دو ھێزە سەرخان و ژێرخانی ئابوری ھەرێمیان داتەپاند و خێزان نەبو كەسێك و دوانی لێ شەھید نەكرابێت كە مەزەنە ئەكرێت بە 35000 شەهید.
تا كۆتایی تەمەنی حیزبی بەعسی كاربەدەست لە عێراق و منافسی ئەم دو حیزبە لە ساڵی 2003 و روخانی لەلایەن ئەمەریكاوە، جارێكی تر بە مەرجی ئەمەریكا دو حكومەتەكە رێكخرانەوەو یەك حكومەت و پارلەمانی ھاوبەش پێكھێنران لە ساڵی 2005 دا، لەم ساتە بەدواوە سەرەڕای ململانێكانیان دەستیان دایە تاڵان و بڕۆیی وڵات كە لەلایەن خەڵكەوە ناوی تریان بۆ رێكخران و بەزۆر ناوی تری تاڕاددەیەك شایستە ناونران وەك (دو بنەماڵە، دو كۆمپانیا، دو بازرگان …ھتد) كە سەرەڕای ھاتنی بودجەیەكی زەبەلاحی موفتی بەغدا نەیانتوانی ژێرخانی ئابوری ھەرێم ببوژێننەوە!
دروست بونی بزوتنەوەی گۆڕان جیاوازیەكی گەورەی سیاسەتی دو جەمسەری دو فەرھەنگی دو ناوچەیی دو عەقڵیەتی دو سیاسەتی دو تاك سەركردەیی دو بڕیاری ڕەھایی دو بنەماڵەیی لەگەڵ خۆی ھێنا، بەجۆرێك دەرگای سیاسەتی بەڕو كەسانێكدا واڵا كرد كە جیاواز بیر ئەكەنەوە لەو دو حیزبەو سیاسەتی بەڕێوەبردن و فكری سیاسیان جیاوازە، ئەمەش وایكرد ئەو جورئەتەی لەسەرەتای وتارەكە باسم كردوە بێتە دی و كەسانێكی فكر باڵا بێنە پێشەوەو “نا” بەڕوی ئەم دو حیزبە بەرز بكەنەوە كە سێ چارەكە سەدە شكست دوای شكست بەسەر میللەت ئەھێنن لە پێناو یەكتر سڕینەوەدا!
ئەم وەرچەرخانە رەنگدانەوەی لە سومعەو باڵا دەستی و براگەورەیی دو حیزبەكەدا ھەبو، بەجۆرێك لەساڵانی شەشتەكانی سەدەی رابردودا حزبی پارتی نەك تەنھا خۆی بە خاوەنی كوردستانی باشور ئەزانی، بەڵكو حیزبەكەش و سەرۆكەكەشی وەك شۆڕشگێڕی ھەمو پارچەكانی كوردستان خۆی وێنا ئەكردو وێناش ئەكرا، پارچەكانی تریش ئومێدیان لەسەر ھەوڵەكانی خوالێخۆشبو مەلا مستەفا ھەڵچنیبو، بەڵام سیاسەتە شكستخواردوەكانی پارتی حیزبەكەی بەجۆرێك بچوك كردوەتەوە ئێستا لە نیوە كەمتری خاكی كوردستانی باشوری بەدەستەوەیە.
دوا شكستی ئەم دو حیزبە یاخود بڵێین تۆڵە سەندنەوەی رق و قینەكانی رابردویان بەڵام لەسەر حسابی خاك و داڕمانی ژێرخانی ئابوریەكەی، دۆڕان و فرۆشتنی نیوەی خاكی كوردستان بو لە 16ی تشرینی یەكەمی 2017 و دانی بەدەست دوژمن، دوای ئەوەی زیاتر لە 2000 گەنجی وڵاتەكەی لەپێناویدا شەھید ببو!
ئەوەی لەكۆی سیاسەتی ئەم دو بنەماڵەیە ئەخوێنرێتەوە ئەوەیە:
- ئەوەندەی شكست بەرجەستە بوە ئەوەندە سەركەوتن بەدی ناكرێت، ئەمە لەلایەك، لەلایەكی تر ھەزاران رۆڵەی خەڵكی ھەژارو بەشمەینەتیان بە كوشتن و ئاوارەیی داوە، بەڵام خۆیان و خێزانەكانیان نەكەوتونەتە ئەم چوارچێوەیەو تەنانەت برینداریش نەبون، كە ئەمە بەڕونی لە سەركردەی پارچەكانی تری كوردستان وەك ساڵح مسلم لە رۆژئاڤا ئەبینرێ كە خۆی و خێزانی و كورەكانی لە بەرەكانی جەنگی رزگار كردنی وڵاتدان تا شەھید بونی كوڕێكی لێكەوتەوە.
- بە دیموكراسی یا نا دیموكراسی سەركردەی ھیچ كام لەم دو حیزبە دەسەڵات رادەست ناكەن و لە ئانی مردنیشدا بۆ كوڕو برازاو نەوەكانیان ئەی گوازنەوە كە ئەمەش جارێكی تر لە بەڕێز ساڵح مسلم و كوردستانی رۆژاڤا دەستەبەر بوە كە ئاشتیانە دەسەڵاتی رادەست كرد.
- زەرورەتی ئەم قۆناغەی كوردستان و ناوچەكە وا ئەخوازێ كە ئەم دو حیزبە دورخرێنەوە لە دەسەڵاتی رەھاو بچوك بكرێنەوە بۆ قۆناغە بنەڕەتیەكەی خۆیان كە كورسیەكانی ھەڵبژاردن لە خولەكانی رابردودا گەواھی بچوك بونەوەی قەبارەی ئەم دو حیزبەن و پێشبینی ئەكرێت لە خولی داھاتودا بەجۆرێك بچوك ببنەوە ببن بە كەمینە گەر ھەڵبژاردنێكی پاك و بێ گزی بەرێوە بچێت.
